Museum verwerft zeldzame 16de eeuwse kinrande stapeldoos

Kinrande porselein werd in China gemaakt tijdens de Jiajing (1521–1567) en Wanli (1572–1620) periodes, zowel voor de lokale als de exportmarkt. De voornaamste afzetmarkten waren Japan en het Midden-Oosten, in het bijzonder het Ottomaanse rijk. Via de Ottomanen zijn verschillende stukken in Europa beland, dit gebeurde voornamelijk als gift aan heersers zoals de Medici. De Portugezen en Spanjaarden namen met hun handelsschepen ook kinrande porselein mee naar Europa, al was dit aantal in vergelijking met het meer bekende blauwwit porselein zeer gering. Vandaar dat kinrande voorwerpen vandaag de dag erg zeldzaam zijn.

Theeceremonie
Het woord kinrande heeft zijn oorsprong in de Japanse taal en betekent ‘goudbrokaat-stijl’, dit vanwege de overeenkomst met goudbrokaat dat in die periode in de mode was. Deze term voor keramiek wordt in Japan voor het eerst genoemd in historische bronnen tijdens de 17^de eeuw in relatie tot de theeceremonie. De driedelige doos is zeer waarschijnlijk speciaal voor de theeceremonie gemaakt.

In Japan werden dit soort dozen om eten in te bewaren jubako (重箱) genoemd en doorgaans gemaakt van lak. De theeceremonie kende verschillende uitvoeringen, van ingetogen met het gebruik van simpele, rustieke objecten tot uitbundige ceremonies met luxe-objecten. Daarnaast was het vanaf de 15^de eeuw in de mode om Chinese voorwerpen te gebruiken, dit stond bekend als karamono suki (smaak voor Chinese goederen). Kinrande porselein was hier uitermate geschikt voor en deze doos zal een geliefd object zijn geweest voor gebruik in de luxe uitvoering van theeceremonies.

Kinrande porselein in het algemeen, en zeker bijzondere vormen als deze zijn zeer zeldzaam. De nieuwe aanwinst van het museum in Leeuwarden is het eerste voorbeeld ter wereld dat zich nu in een openbare collectie bevindt.

Productie en decoratie
Het vervaardigen van kinrande porselein was een kostbaar en arbeidsintensief proces. Het porselein werd voorzien van emailkleuren en moest daarom meerdere keren de oven in. Daarna werd een decoratie met bladgoud aangebracht en gepolijst. Deze gouddecoratie is zeer gevoelig voor slijtage en ontbreekt daarom tegenwoordig op veel kinrande voorwerpen. De aanwinst van het Princessehof is op deze zelfde wijze gedecoreerd en op dit voorbeeld is de gouden decoratie nog prachtig bewaard gebleven. Op alle vier de zijdes en het deksel zijn diverse decoraties aangebracht met scènes van mensen in een landschap, omgeven door geometrische patronen en prunusbloemen. Een charmant detail zijn enkele spatten groen email. Op de onderzijde bevindt zich het karakter 天(tian), wat 'hemel' betekent.

Deze stapeldoos is een voorbeeld van het hoogstaand technisch vernuft waarover de Chinese pottenbakkers beschikten. Het produceren van voorwerpen met rechte wanden is veel complexer dan voorwerpen met ronde wanden, vanwege het instortingsgevaar. Daarbij is het in elkaar laten passen van de verschillende onderdelen een moeilijk karwei, vanwege de krimp van de klei tijdens de verschillende bakgangen, en is de ongebruikelijke techniek van de decoratie in bladgoud is erg tijdrovend.

Flexibel
De kinrande stapeldoos toont aan hoe de Chinese productie eenvoudig aangepast werd aan de smaak en vereisten van buitenlandse markten, zoals die in Japan. Ditzelfde gebeurde ook voor andere markten, zoals die in West-Azië en Zuidoost-Azië. Op het moment dat deze stapeldoos werd geproduceerd was Japan nog niet in staat om zelf voorwerpen van porselein te maken. Het was dus niet alleen in de mode om Chinese producten te gebruiken, in het geval van porselein was het noodzaak om deze te importeren.

Deze vroege voorbeelden van het inspelen op een smaak die niet de eigen is, markeren de aanloop naar de explosieve groei van de chine de commande (op bestelling gemaakte) voorwerpen die vanaf de zeventiende eeuw werden besteld door Europese handelsmaatschappijen zoals de Verenigde Oost-Indische Compagnie."

Tentoonstelling
Keramiekmuseum Princessehof zet zich de afgelopen jaren in om onder gerepresenteerde verhalen een plek te geven in het museum. Recente voorbeelden waarin dit verwervingsbeleid succesvol is toegepast in het Princessehof, zijn de aankoop van het negentiende-eeuwse Wedgwood antislavernij-medaillon en een achttiende-eeuw kop en schotel geproduceerd in Meissen. Net als deze aanwinsten zal de kinrande doos een centrale plaats innemen in de vaste opstelling van het museum en vormt hierbinnen een waardevolle aanvulling op het grotendeels Eurocentrische perspectief.
Het stuk biedt inzicht in het verhaal van inter-Aziatische productie, handelsbetrekkingen en culturele uitwisseling. Binnen Nederland zijn voorwerpen die de inter-Aziatische uitwisseling illustreren onder gerepresenteerd. Deze nieuwe aanwinst van het Princessehof is daarmee ook een waardevolle toevoeging aan de Collectie Nederland.

Steun
De collectie van het Nationaal Keramiekmuseum Princessehof is grotendeels opgebouwd op schenkingen en legaten. Zonder externe steun zouden aankopen als deze niet mogelijk zijn, en daarom waarderen wij de bereidheid en betrokkenheid zeer. De verwerving van de Chinese kinrande stapeldoos is mogelijk gemaakt door de gulle steun van het Mondriaan Fonds en de twee vriendenverenigingen van het Princessehof: de Vrienden van het Princessehof, die de aankoop steunden ter ere van hun 50-jarig jubileum, en de exclusieve geefkring Club Céramique.

Partners van het Princessehof: Ottema-Kingma Stichting, Vereniging van Vrienden Keramiekmuseum Princessehof en Club Céramique.

Keramiekmuseum Princessehof wordt mede gefinancierd door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Gemeente Leeuwarden