Mingvaas

De ‘Mona Lisa’ van het Princessehof

Niet alleen mensen kunnen een boeiend verleden hebben, ook Chinese vazen kunnen er wat van. Dit grote exemplaar, gedecoreerd met een krachtige draak, werd zo’n zeshonderd jaar geleden in de keizerlijke ovens van China gemaakt. Nu staat hij te pronken in de vitrines van Keramiekmuseum Princessehof.

Het is een typische mingvaas, gemaakt onder het bewind van Ming-keizer Yongle (1403 - 1424). De regeerperiode van deze keizer staat bekend om diplomatieke missies naar India, het Midden-Oosten, Afrika en Zuidoost-Azië. De Islamitische admiraal Zheng He werd hiermee belast. Met een vloot van honderden schepen trok hij erop uit en hij nam de mooiste en kostbaarste producten mee die in China werden gemaakt: zijde en porselein.

In 1935 ontdekte de Leeuwarder verzamelaar Nanne Ottema deze vaas in een kleine antiekwinkel in Rotterdam. De antiquair vertelde aan Ottema dat hij was gevonden op Sangir, een klein Indonesisch eiland ten noorden van Sulawesi. Maar hoe kwam de vaas daar terecht? En hoe is hij vervolgens in Rotterdam terechtgekomen? Een verklaring zou kunnen zijn dat admiraal Zheng He dit voorwerp als diplomatieke gift voor een moslimheerser op de Indonesische eilandengroep had meegenomen. In het begin van de twintigste eeuw hebben Nederlanders de vaas vervoerd naar Rotterdam. Uiteindelijk gaf Nanne Ottema hem een ereplaats in zijn museum in Leeuwarden.

Vaas met draak China, Yongle periode (1403 - 1424), porselein, h. 43 cm, Ø 33 cm, bruikleen Ottema-Kingma Stichting.

Het is een prachtig voorbeeld van het klassieke, vroege blauw-witte porselein. In donker kobaltblauw is een energieke draak afgebeeld, omgeven door lotustakjes. De draak heeft klauwen met drie tenen. Dat betekent dat dit object waarschijnlijk bedoeld was om cadeau te geven aan buitenlandse heersers of minder hooggeplaatste leden van de Chinese keizerlijke familie.

Deze drakenvaas is de ‘Mona Lisa’ van het Princessehof. Bezoekers komen overal vandaan, in het bijzonder uit China, om hem te zien. Velen zijn verbaasd dat zo’n wonderbaarlijk stuk keizerlijk porselein zich in een kleine stad in het noorden van Nederland bevindt. Er zijn slechts vier vergelijkbare vazen bewaard gebleven: een in het Palace Museum Beijing, een in het Palace Museum Taipei, een in een privécollectie in Japan en een in Oslo, Noorwegen. Oslo wist zijn drakenvaas te bemachtigen via een Noorse diplomaat die in het begin van de twintigste eeuw in Beijing verbleef. Dat exemplaar, de ‘zustervaas’ van die in het Princessehof, is waarschijnlijk afkomstig uit het keizerlijk paleis.

Onderglazuur-blauw

De drakenvaas is gedecoreerd in het beroemde onderglazuur-blauw. Voor deze techniek wordt de vaas, nadat deze op de draaischijf is gemaakt, beschilderd met kobaltblauw pigment. Vervolgens wordt hij in een bad van glazuur gedompeld en in de oven op een hoge temperatuur gebakken: circa 1300 graden Celsius. Tijdens dit proces verkleurt het pigment, dat in eerste instantie zwart oogt, tot een heldere kleur blauw. Het beste pigment voor kobaltblauw in China werd geïmporteerd uit Centraal-Azië en Perzië. Dit was erg duur, en daarom werd ook lokaal kobalt gebruikt, maar dit was zeker in de vroege productie van het blauw-witte porselein minder krachtig van kleur. Later werd het lokale pigment met de toevoeging van andere mineralen zodanig verfijnd dat de blauwe kleur enorm werd verbeterd. De keramiekplaats Jingdezhen in het zuidoosten van China is beroemd geworden om de productie van blauw-wit porselein. Hier bevonden zich ook de keizerlijke ovens waar deze drakenvaas waarschijnlijk is vervaardigd. Tot op de dag van vandaag worden in Jingdezhen jaarlijks miljoenen vazen, kopjes en schotels gemaakt voor zowel de binnenlandse als buitenlandse markt. Blauw-wit is daarmee nog steeds de meest populaire Chinese keramiek.

Eva Ströber, oud-conservator Aziatische keramiek bij Keramiekmuseum Princessehof, met dank aan Aafke Koole.