Kinrande stapeldoos

Vierdelige porseleinen stapeldoos

Welke zoete snacks werden er in de 16^e eeuw zoal uit deze porseleinen doos getoverd? Zouden het net zulke mooie kunstwerkjes geweest zijn als het prachtige voorwerp waar ze in opgeborgen waren? Tijdens Japanse theeceremonies werd in de periode 1500 tot 1600 vaak gebruik gemaakt van luxe porseleinen objecten in kinrande stijl. De kleuren ontstonden na een arbeidsintensief proces waarbij het porselein meerdere malen in de oven werd gebakken. Daarna werd de decoratie met bladgoud aangebracht en gepolijst. Op de 4-delige porseleinen stapeldoos uit Jingdezhen in ons museum ziet u op alle zijdes decoraties met scenes van mensen in een landschap omgeven door geometrische patronen en prunusbloemen.

Kinrande porselein werd in China gemaakt tijdens de Jiajing (1521 – 1567) en Wanli (1572 – 1620) periodes, zowel voor de lokale als de exportmarkt. De voornaamste afzetmarkten waren Japan en het Midden-Oosten, in het bijzonder het Ottomaanse rijk. Via de Ottomanen zijn verschillende stukken in Europa beland, dit gebeurde voornamelijk als gift aan heersers zoals de Medici. De Portugezen en Spanjaarden namen met hun handelsschepen ook kinrande porselein mee naar Europa, al was dit aantal in vergelijking met het meer bekende blauwwit porselein zeer gering. Vandaar dat kinrande voorwerpen vandaag de dag erg zeldzaam zijn. Wereldwijd zijn slechts drie van dergelijke stukken bekend, waarvan de andere twee zich bevinden in privécollecties in Japan en Brazilië. Zodoende is deze specifieke doos de enige kinrande doos in de wereld die publiek tentoongesteld is.

Kinrande stapeldoos (1500 - 1600), porselein, bruikleen Ottema-Kingma Stichting.

Het woord kinrande heeft zijn oorsprong in de Japanse taal en betekent ‘goudbrokaat-stijl’, dit vanwege de overeenkomst met goudbrokaat dat in die periode in de mode was. Deze term voor keramiek wordt in Japan voor het eerst genoemd in historische bronnen tijdens de 17de eeuw in relatie tot de theeceremonie. De driedelige doos is zeer waarschijnlijk speciaal voor de theeceremonie gemaakt. In Japan werden dit soort dozen om eten in te bewaren jubako (重箱) genoemd en doorgaans gemaakt van lak. De theeceremonie kende verschillende uitvoeringen, van ingetogen met het gebruik van simpele, rustieke objecten tot uitbundige ceremonies met luxe-objecten.

Daarnaast was het vanaf de 15de eeuw in de mode om Chinese voorwerpen te gebruiken, dit stond bekend als karamono suki (smaak voor Chinese goederen). Kinrande porselein was hier uitermate geschikt voor en deze doos zal een geliefd object zijn geweest voor gebruik in de luxe uitvoering van theeceremonies.

Aangepast aan de smaak van buitenlandse markten

De kinrande stapeldoos toont aan hoe de Chinese productie eenvoudig aangepast werd aan de smaak en vereisten van buitenlandse markten, zoals die in Japan. Ditzelfde gebeurde ook voor andere markten, zoals die in West-Azië en Zuidoost-Azië. Op het moment dat deze stapeldoos werd geproduceerd was Japan nog niet in staat om zelf voorwerpen van porselein te maken. Het was dus niet alleen in de mode om Chinese producten te gebruiken, in het geval van porselein was het noodzaak om deze te importeren.

Deze vroege voorbeelden van het inspelen op een smaak die niet de eigen is, markeren de aanloop naar de explosieve groei van de chine de commande (op bestelling gemaakte) voorwerpen die vanaf de zeventiende eeuw werden besteld door Europese handelsmaatschappijen zoals de Verenigde Oost-Indische Compagnie.