Voetballende dames

Bij voetbal denk je eerder aan Spanje, Brazilië of Nederland dan aan China. Daar zijn ze beter in vechtsporten en tafeltennis. Toch heeft het land meer met deze sport dan je zou denken: het voetballen schijnt daar te zijn uitgevonden! Een aanwijzing daarvoor is deze wijnpot uit de Ming-dynastie (1368 - 1644). Hierop zien we vrouwen afgebeeld die een bal heen en weer trappen. Het klinkt onwerkelijk, maar in de Ming-dynastie was ‘een balletje trappen’ onder elitaire mannen én vrouwen een populaire bezigheid.

Dit voetbalspel, cuju genaamd, dateert zelfs van veel eerder. Men zegt dat het in de Periode van de Strijdende Staten (476 - 221 v.Chr.) is ontstaan. In eerste instantie werd cuju gespeeld door militairen als vorm van training. Al snel pikte de Chinese elite het op als een plezierig tijdverdrijf. Deze vorm van voetbal werd vaak gespeeld in het keizerlijk paleis tijdens feestelijke evenementen, zoals de verjaardag van de keizer. Het spel werd ook gespeeld in Japan, Vietnam en Korea, en zou zich daarna hebben verspreid richting het Westen.

Wijnpot met figuren, Jingdezhen, China, circa 1400 - 1500, porselein, h. 37,4 cm, bruikleen Ottema-Kingma Stichting.

Op de pot staan nog drie andere scènes afgebeeld met vrouwen die gekleed zijn in elegante gewaden. Het gaat hier waarschijnlijk om dames uit het paleis van de keizer. Al deze activiteiten samen verwijzen naar de ‘siyi’, ofwel de vier kunsten: het bespelen van de qin, de beheersing van het spel weiqi, het beoefenen van kalligrafie, en schilderen. Dit waren typische activiteiten voor een welopgevoede man. De scènes die hier staan afgebeeld, zijn een vrouwelijke interpretatie van deze kunsten. Naast de voetballende vrouwen zien we een vrouw die de pipa bespeelt. Dit is een van de oudste Chinese snaarinstrumenten, dat wordt gekenmerkt door een peervormige klankkast. Op de volgende scène zien we vrouwen aan een tafel met daarop een penseel, inkt en papier. Dit verwijst naar de kalligrafie en de schilderkunst.

Op de laatste scène zitten twee vrouwen op een divan. De een speelt de fluit, terwijl de andere een jongetje krijgt aangereikt van haar bediende. Dit verwijst naar de belangrijkste taak van een vrouw: het opvoeden van haar zoon. Nog steeds is het krijgen van een zoon in China van groot belang voor de voortzetting van de familielijn.

Deze pot is gemaakt tijdens de Ming-dynastie (1368 - 1644) in de keizerlijke ovens van Jingdezhen. Hij werd gebruikt in het paleis, waarschijnlijk om wijn in te bewaren. De geschilderde scènes kunnen worden beschouwd als het uitdragen van een ‘keizerlijke boodschap’, namelijk dat het land goed bestuurd werd. Hiermee liet de keizer zien dat de situatie zo stabiel was onder zijn bewind dat men voldoende tijd had voor vredige en ontspannende activiteiten.

Ming-dynastie

Deze pot is gemaakt tijdens de bloeiperiode van de Ming-dynastie, waarin de kunst en cultuur in China floreerde. Deze dynastie wordt ook nu nog gezien als het hoogtepunt van de Chinese geschiedenis en staat symbool voor het ‘echte China’. Ming-porselein staat bekend om zijn technische en esthetische perfectie en verfijning, zowel in China als in de westerse wereld. Veel verzamelaars van Chinees porselein zouden maar al te graag zo’n Ming-vaas in hun bezit krijgen. Dit beseffen de Chinese pottenbakkers uit porseleinstad Jingdezhen maar al te goed. Er is daar een lucratieve markt in het imiteren van porselein uit de Ming-periode. Zo specialiseren sommige schilders zich op decoraties uit de periode van een bepaalde keizer en weten ze de oude stijl tot in perfectie uit te voeren. Deze imitaties kunnen zo goed zijn dat ook een expert niet altijd het verschil kan zien.

Eline van den Berg, conservator Aziatische keramiek bij Keramiekmuseum Princessehof.