Bord met eksters en prunus

Een wens van dertig eksters

Wat is er bijzonder aan een ekster? Waarom staan er zo veel afgebeeld op dit antieke Chinese bord uit de negentiende eeuw? In de Nederlandse cultuur heeft de ekster geen positief imago. Met zijn zwart-witte veren is het een herkenbare vogel in ons straatbeeld, maar hij staat bekend als dief. Sieraden en glimmende voorwerpen zouden niet veilig zijn als er een ekster in de buurt is. Nu zijn eksters van nature nieuwsgierige vogels en wanneer zij een blinkend voorwerp vinden, zullen zij dit beslist van dichtbij willen bekijken. Maar ze nemen het nooit mee, blijkt uit onderzoek!

In China heeft de ekster een heel andere reputatie. Liefde voor vogels in het algemeen is daar vanzelfsprekend, en je zal er dan ook nooit afbeeldingen aantreffen van dode vogels. Sowieso wordt in China op schilderijen of porseleindecoraties geen symboliek gebruikt die de toeschouwer aan de dood zou kunnen laten denken. In Nederland is dat heel anders. Op onze stillevens uit de zeventiende eeuw bijvoorbeeld staan vaak dode vogels afgebeeld.

Bord met eksters en prunus, China, Tongzhi-periode (1862 - 1874), porselein, Ø 22,3 cm, bruikleen Ottema-Kingma Stichting.

De kleuren van de eksters op dit bord contrasteren mooi met het heldere geel en het zachte roze van de bloesem. Maar er is meer aan de hand. Sinds de Song-dynastie (960 - 1279) worden bloemen en vogels veelvuldig afgebeeld op Chinese schilderingen. Sommige vogels zijn niet alleen leuk om te zien, maar hebben ook een diepere betekenis. Eksters staan in China symbool voor voorspoed. Ze komen dan ook veel voor als decor op Chinees porselein, vooral in de Qing-dynastie (1644 - 1911).

Omdat de eerste karakters van de naam van deze vogel, xique, hetzelfde klinken als xi, geluk, kunnen eksters worden toegevoegd aan een wens voor een gelukkig huwelijk, rijk te worden of succes te hebben bij een examen. Zij dragen dan de boodschap in zich dat dit succes bereikt zal worden. En dat is nog niet alles. Mei, prunus, klinkt hetzelfde als mei, wenkbrauw. De combinatie van eksters en prunus betekent ‘geluk zal zo hoog reiken als de wenkbrauw’, dat wil zeggen: geluk zonder einde.

Op dit bord staan dertig eksters afgebeeld. Daarmee wordt de wens verbeeld dat ‘veel gelukkige zaken je mogen overkomen, alle dertig dagen van de maand’. Een mooie wens om te ontvangen, voor je verjaardag bijvoorbeeld. Wie zou dit nou niet in huis willen hebben?

Eva Ströber, oud-conservator Aziatische keramiek bij Keramiekmuseum Princessehof, met dank aan Aafke Koole.